Tết Đoan Ngọ Trong Văn Hoá Việt Nam
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi với cái tên dân dã hơn là Tết giết bọ . Đây là một trong những ngày lễ truyền thống mang ý nghĩa văn hóa phong phú.
Hàng năm vào ngày 5 tháng 5 (âm lịch), người Việt tổ chức Tết Đoan Ngọ. Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết Dương lịch. Đoan ngọ là đầu giờ trưa (Đoan: khai trương, Ngọ: giữa trưa) dương là thái dương, là dương, là dương, tức là bắt đầu lúc dương khí. Không chỉ ở Việt Nam hay Trung Quốc mà nhiều nước châu Á cũng có Tết Đoan Ngọ. Vì vậy, Tết Đoan Ngọ thực chất là một phong tục nghỉ lễ của người Á Đông gắn với quan niệm về sự luân chuyển của thời tiết trong năm.
Tết Đoan Ngọ của Việt Nam bắt nguồn từ một truyền thuyết: Vào một ngày sau vụ mùa, người nông dân ăn mừng vì được mùa nhưng năm sau sâu bọ đến ăn trái cây và thực phẩm thu hoạch được. Mọi người đang đau đầu không biết làm cách nào để hóa giải lỗi này, bỗng có một lão nhân đến tự xưng là Nhị ca.
Ông chỉ cho mọi người mỗi nhà làm một đàn lễ gồm tro cốt, hoa quả đơn giản, sau đó ra trước nhà ông tập thể dục. Người dân làm theo chỉ chốc lát lũ lụt đã ập xuống. Anh cũng cho biết thêm: Mọi năm vào ngày này rất hung hãn, mọi năm vào ngày này chỉ cần làm theo lời chúng tôi đã dặn là có thể chữa khỏi bệnh.
Những người đền ơn đáp nghĩa đã đi đâu mất tiêu. Để tưởng nhớ điều này, người dân đặt cho ngày này là “Tết trừ sâu bọ”, có người gọi là Tết Giáp Ngọ vì thời gian cúng vào giữa giờ Ngọ.
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ đã được Việt hóa thành ngày Tết giết người và cúng tổ tiên. Người Việt còn gọi Tết Đoan Ngọ là Tết giết sâu bọ vì trong thời kỳ chuyển mùa, chuyển mùa, dịch bệnh rất dễ phát sinh. Vào ngày này, có nhiều phong tục tập quán dân gian để phòng bệnh.
Tết Đoan Ngọ trong văn hóa Việt Nam có gì đặc biệt - Tết Đoan Ngọ trong văn hóa Việt Nam có gì đặc biệt?Bánh tro miền Trung dùng trong Tết Đoan Ngọ.
Hiện nay ở một số làng quê Việt Nam vẫn giữ nếp xưa, rất quan trọng trong dịp Tết này. Sau Tết Nguyên đán, có lẽ “Tết giết sâu bọ” là cái Tết đầm ấm nhất và có nhiều phong tục gắn liền với đời sống của người dân… nên con cháu dù đi làm xa cũng cố gắng thu xếp về.
Sau lễ cúng là tục giết sâu bọ. Cả nhà quây quần ăn quả chua, rượu nếp, bánh tro… để trừ “sâu bọ”, xua đuổi mọi bệnh tật…
Theo lệ, đúng giờ Ngọ (12 giờ trưa), người dân quê rủ nhau đi hái lá. Đây là thời điểm có dương khí tốt nhất, lúc này mặt trời chiếu ánh nắng đẹp nhất trong năm. Lá hái vào thời điểm này có tác dụng chữa bệnh rất tốt như các bệnh ngứa ngoài da, đặc biệt là bệnh đường tiêu hóa hay cảm mạo, mang những lá thuốc này rất tốt.
Ngày xưa, người ta còn có tục nhuộm móng chân, móng tay, đánh cây ăn quả, tục treo ngải để trừ tà… Trẻ em nào chưa biết thì được lấy một ít vôi bột bôi vào thóp, vào ngực và rốn để chúng không bị. bị đau bụng hoặc đau đầu. Tuy nhiên, hiện nay hầu hết các tập tục này đã bị bãi bỏ, chỉ còn cách lấy lá, hái lá.
Ở những con phố, thị trấn, không ít vườn tược, cỏ cây, người dân thường đi mua lá thuốc vào ngày 5/5 âm lịch. Vào dịp này, các thương lái ở quê đều mang các loại lá về bán. Các loại lá được cắt nhỏ, mỗi loại riêng biệt, người đi chợ chọn mua những loại lá yêu thích, đúng ngày thứ 5, sau đó đem phơi khô và gói lại trong tủ thuốc gia đình, dùng khi nhà có người ốm đau.
Theo truyền thống của mỗi vùng miền, vào ngày này, ngoài hoa quả, các món ăn cũng khác nhau. Ở Hà Nội và các vùng miền Bắc, ngày nay, rượu nếp, đặc biệt là rượu nếp cẩm là một món ăn được nhiều người ưa chuộng. Người ta cho rằng cơ quan tiêu hóa của con người thường có những ký sinh trùng có hại và chúng nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng có thể tiêu diệt được chúng. Chỉ đến ngày 5/5 (âm lịch), các loại ký sinh trùng này thường trỗi dậy, người ăn phải thức ăn, hoa quả chua, chát và đặc biệt là rượu nếp mới tẩy được.
Theo dân gian, rượu nếp ăn ngay sau khi ngủ dậy rất hiệu quả. Loại rượu này chủ yếu là gạo nếp và cả hạt được ủ lên men, còn được gọi là rượu “the”. Người ta thường dùng gạo nếp trắng và gạo tẻ, để nguội rồi rắc men, ủ trong ba ngày. Húng quế nấu chín được đặt trên một chiếc nồi, hứng lấy rượu để ăn, trộn với các vị, tạo nên vị ngọt, cay rất dễ chịu. Người già và trẻ em đều có thể ăn được loại rượu này.
Văn hóa Việt Nam đa dạng và phong phú nên mỗi vùng miền đất nước đều có những nét văn hóa đặc trưng riêng trong ngày Tết Đoan Ngọ. Hầu hết phụ nữ vùng quê Bắc Bộ đều biết “rượu nếp” và thường tranh thủ dịp này để mang rượu về phố thị, rượu nếp cũng được người thành thị ưa chuộng và làm món ăn trong dịp Tết Nguyên đán.
Thịt vịt là món ăn truyền thống trong mâm cỗ ngày tết nam ngoại - Tết Đoan Ngọ trong văn hóa người Việt có gì đặc biệt?Thịt vịt là món ăn truyền thống trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ.
Còn ở miền Trung, món ăn không thể thiếu trên mâm cơm chính là bánh đa. Nhà nào cũng mua từ ba bốn chục cái bánh trở lên để cúng gia tiên rồi cả nhà cùng thưởng thức.
Ngoài ra, theo truyền thống của người miền Nam, ngày lễ này thịt vịt cũng là thứ không thể thiếu trong mâm cỗ cúng sâu bọ.
Như vậy, có thể nói Tết Đoan Ngọ là Tết giữa năm, trước là tưởng nhớ tổ tiên, sau là mong chữa bệnh, sức khỏe. Tết Đoan Ngọ đã gắn liền với tín ngưỡng của cả cộng đồng người Việt từ bao đời nay và trở thành lễ hội truyền thống.